Concentratie en meditatie

Als we het lichaam leren ontwikkelen en beheersen d.m.v. de Asana’s, de adem leren beheersen d.m.v. de Pranayama’s en ontspanning kunnen toepassen in ons lichaam dan zal in onze geest het denken veranderen en verstillen. Hieruit ontstaat concentratie. Concentratie wil zeggen gerichtheid, oefenen om de aandacht te richten op 1 punt. Het is niet de toestand waarin het denken niet meer bestaat maar juist de toestand waarin het verstand zeer aandachtig is en alle mentale vermogens gericht zijn op 1 object. Door middel van concentratie oefeningen zoals visualisaties, klanken of objecten leren we onze wisselende gedachten te beheersen. Hierdoor ontstaat er rust en helderheid binnen het denken. Als we kijken naar wat er allemaal gebeurt binnen ons denken kunnen we verschillende toestanden opmerken:

• de toestand van wanorde en versnippering waarbinnen geen helderheid bestaat en we ons niet bewust zijn van onze gedachten;
• verstrooidheid en opgewondenheid waarin de begeerten niet beheert worden, er is verwarring omdat we achter onze begeerten aangaan;
• verdwaasdheid en dufheid, hierin weten we eigenlijk niet wat we willen;
• gerichtheid van het denken zonder dat de begeerten beheerst worden, we kunnen ons dan heel goed richten op wat we willen en zullen alle middelen inzetten om ons doel te bereiken zonder dat we ons bewust zijn van de nadelen voor anderen;
• gerichtheid van het denken, concentratie waarbij we onze zintuigen en begeerten beheersen, een helder beoordelingsvermogen bezitten, met andere woorden: we hebben het verstand, de rede en het ego onder controle, de toestand van mentaal evenwicht.

Zeker in onze westerse samenleving worden de zintuigen constant geprikkeld en onze verlangens heen en weer geslingerd. Door de televisie, tijdschriften en winkels worden we als het ware overdonderd in wat we allemaal wel niet zouden willen hebben. Dit gaat van heel klein tot heel groot; van een nieuwe jas, nieuwe schoenen, prachtige meubels tot heerlijke versnaperingen, alcohol, drugs, tot het grootste mooiste huis, de duurste auto en het perfecte lichaam. Steeds weer zien we objecten buiten onszelf en zijn we geneigd te geloven dat als we dit of dat maar bezitten, dat geluk binnen ons bereik is. Helaas is dat geluk altijd maar van korte duur, op het moment dat je dat felbegeerde object in je bezit hebt neigt je verlangen alweer naar het volgende en ga zo maar door. Hoewel we zeker een aantal bezittingen nodig hebben in ons leven en we natuurlijk best mogen genieten van mooie dingen moeten we ons realiseren dat ze ons niet gelukkig kunnen maken, in elk geval niet in de diepte van ons hart.

Door concentratie, het leren richten van het denken wordt je bewust van hoe je eigenlijk in elkaar zit. Je krijgt meer begrip van je eigen plek in de wereld en op welke manier je wilt staan in de wereld. Wanneer je ruimte en gerichtheid ontwikkeld in je hoofd wordt je bewuster van wat je eigenlijk ten diepste nodig hebt.

Meditatie ontstaat daar waar concentratie ononderbroken plaatsvindt. In deze situatie verdwijnen langzaam maar zeker alle tegenstellingen zoals "ik en de wereld" of "objecten van begeerte of afkeer". Zo ontstaat er door middel van meditatie een grote gelijkmoedigheid waardoor je niet meer of minder waarde toekent aan dat wat er is, er geen oordeel erover velt in de begrippen goed of slecht en er geen emotie aan verbindt in de zin van fijn of vervelend. Wat meditatie precies inhoudt is moeilijk dan wel onmogelijk te beschrijven, het is zoals het beoefenen van Yoga, het is een ervaring.

Er zijn echter wel veel wetenschappelijke studies gedaan naar de uitwerking van meditatie, deze hebben bewezen dat meditatie invloed heeft op de hersengolven. Normaal hebben hersengolven een chaotisch karakter in de zgn. beta frequentie en produceren linker en rechter hersenhelft en de voor en achterzijde van de hersenen allemaal verschillende golflengten. Tijdens meditatie ontstaan er meer alfa-golven (die staan voor ontspanning) die zich door de hersenen verplaatsen van achter naar voren. Binnen enkele minuten raken voor/achter en links /rechts volledig harmonisch op elkaar afgestemd.

Bij gevorderde meditatie ontstaat de theta frequentie (toestand van diepere ontspanning/bewustzijn). Ook treedt de alfa steeds vaker op tijdens de normale waaktoestand zonder meditatie.

Lichamelijke metingen hebben verder aangetoond dat er tijdens meditatie de volgende effecten plaatsvinden:

• de hartslag daalt met zo’n 25%;
• de bloeddruk daalt.

Hierdoor raakt het lichaam in een diepe rust, dieper dan tijdens de slaap terwijl er ook een grotere alertheid ontstaat.

Aandacht en bewustzijn nemen toe door coördinatie tussen de hersenen. Er zijn ook een groot aantal psychologische effecten zoals:

• gevoel van ontspanning;
• innerlijke rust;
• algeheel gevoel van welzijn;
• betere studieprestaties;
• hogere productiviteit;
• beter reactie vermogen.